Blog

2011-10-14

Przywódzca w szkole

Z okazji nauczycielskiego świętę warto skreślić kilka słów na temat roli współczesnego dyrektora szkoły.

Cechą charakterystyczną gospodarki wolnorynkowej jest efektywność. Peter. F. Drucker stwierdza, że właściwym zajęciem dla kierującego organizacją jest - być skutecznym. Znaczenie angielskiego słowa „executive” – szef, kierownik – oznacza „wykonać coś”, co samo w sobie jest już bliskie skuteczności. Dziś, w dobie cywilizacji opartej na wiedzy, społeczeństwie zorganizowanych instytucji, dynamicznych zmian technologicznych, skuteczność zarządzających staje się kluczowa dla efektywności, a więc tym samym przyszłości organizacji.
Przeciętna wiedza zarządzających sprowadza się do stwierdzenia, że głównymi zadaniami stojącymi przed nimi są planowanie, organizacja i koordynacja pracy oraz kontrola wyników. Efekty badań H. Mintzberga przeczą tej tezie i pozwalają opisać pracę zarządzających w kategoriach ról pełnionych przez nich w organizacjach. Stwierdza on, że formalna władza jaką posiada szef organizacji wymaga od niego pełnienia ról interpersonalnych tj. reprezentanta, lidera i łącznika organizacji, powodując tym samym obowiązek wypełniania ról informacyjnych – pozyskiwania i przetwarzania danych, kolportera informacji oraz rzecznika organizacji, które to z kolei stanowią podstawę podejmowania decyzji, wymuszając konieczność inicjowania zmian, poszukiwania i wprowadzania ulepszeń w organizacji, rozwiązywania problemów oraz dystrybucji zasobów. Nie ulega wątpliwości, że żadnej z tych ról nie da się oddzielić, gdyż tworzą one zintegrowaną całość, stanowiąc o istocie zarządzania. Nie oznacza to wcale, iż należy przykładać jednakową wagę do wszystkich z nich. W zależności od charakteru organizacji i wykonywanej w niej pracy, siła tych ról i ich natężenie są różne. Niemniej we wszystkich przypadkach role te pozostają nierozłączne. Efektywne zarządzanie, zdaniem Mintzberga, wymaga od zarządzających systematycznego dzielenia się wiedzą, analizowania zmian zachodzących w otoczeniu wewnętrznym i zewnętrznym organizacji, właściwego zarządzania czasem oraz ciągłego rozwoju swoich kompetencji.
Szkoła jest dziś jedną z wielu organizacji, której specyfika działania polega nie na osiąganiu zysków, lecz świadczeniu jak najlepszej jakości niematerialnych usług, z których korzysta całe społeczeństwo. Zarządzana jest przez wyłonionego w konkursie dyrektora, którego zadaniem jest motywowanie i wspieranie rozwoju potencjału zarówno podległych mu pracowników jak i uczniów szkoły, tak by ciągłe podnoszenia swych kompetencji stało się elementem struktury systemu wartości każdego z nich. Sprzyjający takiej postawie klimat organizacyjny jest niewątpliwie zależny od wielu czynników. W okresie tak dużej ilości zmian w obszarze oświaty jasne i spójne rozumienie potrzeby ich wprowadzania, jak również istoty zmiany i jej przebiegu, stanowią fundament asymilacji zmian i podzielania sensu ich wdrażania. Tylko wtedy jakiekolwiek reformy szkolnictwa mają szansę powodzenia. Dlatego zdaniem M. Fullana, „przywództwo szkolne w obecnej dekadzie stało się tym, czym w poprzedniej były standardy. Standardy, nawet dobrze wprowadzone do praktyki, są potrzebne dla sukcesu reform, ale nie wystarczą. Do celu prowadzić może nas jedynie odpowiedzialne przywództwo”. Dzisiejszy zarządzający to osoba odpowiedzialna za tworzenie sprzyjającemu doskonaleniu klimatu organizacyjnego, pozyskiwanie przychylności i wsparcia otoczenia, kreowanie wartości płynących z rozwoju i doskonalenia oraz budowanie relacji międzyludzkich umożliwiających wspólne dążenie do realizacji przyjętych strategii. Podążanie po drodze ciągłego rozwoju w kierunku organizacji uczącej się wymaga od dyrektora tego, by „stał się przodującym uczniem” (M. Fullan), wzbogacającym wiedzę własną jak i kierowanej przez niego organizacji.
W. Schöning twierdzi, że współczesne szkoły potrzebują takich dyrektorów, którzy potrafią daleko wykraczać poza tradycyjne czynności, jakimi są zarządzanie, organizowanie i reprezentowanie. Podobnie uważa P. Senge, postulując w kierunku dyrektorów szkół i placówek oczekiwania wzięcia przez nich odpowiedzialności za rozwój kompetencji członków organizacji, nakreślenie wizji, ku której winna zmierzać kierowana przez nich szkoła, czy też ulepszanie wspólnych modeli myślowych. Konceptualizacja wizji musi być efektem wspólnoty osobistych wizji i celów nauczycieli. Tylko w takich warunkach może zaistnieć postulowane przez M. Fullana zaangażowanie się w proces dążenia do jej realizacji, a nie tylko podporządkowanie się wymogom stawianym przez dyrektora. Jest to także warunkiem tego, by – jak uważa P.F. Drucker – przywódca szkoły miał szansę na tworzenie prawdziwej całości, większej niż suma jej części składowych, wyzwalanie kreatywności i potencjału posiadanych zasobów oraz neutralizowanie wszelkich słabości. Dziś nowoczesny menedżer organizacji edukacyjnej to lider posiadający wiele różnorodnych kompetencji.
Życzę Państwu, by każdy z was miał szanse stać się lub realizować spójną wizję z przywódcą w szkole, prowadzącą do najważniejszego efektu edukacyjnego szkoły jakim jest dobrze przygotowany do życia młody człowiek.